Autyzm – czym jest i jak go rozpoznać?

Autyzm – definicja

Zaburzenie ze spektrum autyzmu to niejednorodne zaburzenie neurorozwojowe o bardzo różnym stopniu nasilenia i objawach. Zazwyczaj rozpoznawane jest we wczesnym dzieciństwie. Przyczyny powstania autyzmu nie są do końca znane. Z pewnością wpływ na pojawienie się tego zaburzenia mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Objawy autyzmu dotyczą problemów w sferze społecznego komunikowania się i interakcji społecznych oraz tendencji do powtarzalnych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności.

Przebieg zaburzenia ze spektrum autyzmu

U 2/3 pacjentów pierwsze sygnały zaburzenia widoczne są już w 1 r.ż. Dzieci ze spektrum są obojętne na bliskość fizyczną rodzica lub nawet reagują na nią awersją np. płaczem. Nie odczuwają typowego dla tego okresu rozwojowego lęku separacyjnego. Ponadto nie utrzymują kontaktu wzrokowego lub aktywnie go unikają, a mowa nie rozwija się u nich bądź pojawia się ze znacznym opóźnieniem. W starszym wieku pacjenci mają trudności z nawiązywaniem kontaktów społecznych oraz z interpretowaniem sygnałów niewerbalnych i stanów emocjonalnych. Wykazują dużą sztywność w zachowaniu i silny lęk przed nawet drobnymi zmianami, np. jedzą codziennie to samo danie na każdy posiłek, odkładają zabawki w konkretne miejsce zawsze w tej samej kolejności. W reakcji na zmiany przejawiają zachowania agresywne lub autoagresywne. Ich zajęcia i zainteresowania charakteryzują się zawężeniem przedmiotu uwagi. Mogą być zafascynowani ruchem (np. kręceniem się) lub małymi częściami przedmiotów. Ich reakcja na bodźce (ból, głośne dźwięki, skrajne temperatury) jest słaba lub przesadna. Są nadruchliwi i impulsywni lub spowolnieni i nieaktywni. Można zaobserwować u nich stereotypie zachowań takie jak machanie ręką, kołysanie ciałem bądź zabawa jakimś małym przedmiotem. Takie zachowania autostymulacyjne to jeden ze sposobów regulowania napięcia osób ze spektrum.

Mity na temat autyzmu

1. Autyzm to epidemia XXI wieku

Fałsz! Choć autyzm jako osobna jednostka diagnostyczna pojawił się w psychiatrii dopiero w latach 40. XX wieku, nie jest nowym zaburzeniem. Analizując historię życia wielu wybitnych naukowców, artystów i wynalazców takich jak Henry Cavendish, Ludwig van Beethoven, Paul Dirac czy Hugo Gernsback, można zauważyć objawy ze spektrum autyzmu. Więcej o historii autyzmu przeczytasz w książce „Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności” Steve’a Silbermana.

2. Autyzm to jednolite zaburzenie

Fałsz! W przypadku autyzmu mówimy o spektrum. To znaczy, że u różnych osób zaburzenie to ma różne nasilenie oraz różne przejawy. W spektrum znajdują się zarówno osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które nie mówią i praktycznie nie nawiązują żadnych kontaktów społecznych, nie będące w stanie funkcjonować samodzielnie, jak również osoby potrafiące sprawnie komunikować się z innymi ludźmi, pracujące zawodowo i posiadające rodziny. Podręcznik diagnostyczny Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 wyróżnia trzy poziomy funkcjonowania osób ze spektrum: poziom 1 „Wymagający wsparcia”, poziom 2 „Wymagający znacznego wsparcia”, poziom 3 „Wymagający bardzo znacznego wsparcia”.

3. Szczepionki mogą wywołać autyzm

Fałsz! Liczne badania obaliły teorię brytyjskiego gastroenterologa Andrew Wakefielda, który twierdził, że autyzm jest wynikiem powikłań po szczepionce na odrę, świnkę i różyczkę z powodu zawartych w niej metali ciężkich, np. rtęci, którą zawiera składnik szczepionki – tiomersal. Bezpieczeństwo tiomersalu, czyli substancji konserwującej zawartej w śladowych ilościach w szczepionkach, zostało potwierdzone w licznych badaniach prowadzonych w wielu krajach przez niezależne zespoły naukowców. Wyniki badań nie wykazały związku szczepień z zachorowaniem na autyzm lub inne zaburzenia rozwojowe u dzieci.

4. Autyzm diagnozuje się tylko u dzieci

Fałsz! Diagnozę zaburzenia ze spektrum autyzmu można otrzymać również w dorosłości. Osoby, które otrzymują tę diagnozę w starszym wieku zazwyczaj są samodzielnymi i niezależnymi wysoko funkcjonującymi autykami, prowadzącymi satysfakcjonujące życie. Dorośli autycy często udają się do specjalisty po tym, kiedy zaburzenia ze spektrum zostały rozpoznane u ich dziecka. Diagnoza pozwala im lepiej zrozumieć swoje trudności w relacjach oraz w kontaktach społecznych, a także inaczej spojrzeć na odczuwane „niedopasowanie” czy „odmienność”, które czasami są źródłem depresji bądź zaburzeń lękowych.

5. Autyzm da się wyleczyć

Fałsz! Autyzm nie jest chorobą a zaburzeniem rozwojowym, które towarzyszy osobie do końca życia. Nie oznacza to jednak, że osoby ze spektrum nie mogą poprawić jakości swojego życia. Dzięki terapii są w stanie nabyć umiejętności społeczne, w tym umiejętność komunikacji, nauczyć się bardziej adaptacyjnych sposobów redukowania napięcia oraz zwiększyć kontrolę nad procesami uwagi.

6. Autycy są skazani na samotność

Fałsz! Wraz ze wzrostem społecznej świadomości na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu wzrasta liczba organizacji i inicjatyw poświęconych autykom i ich bliskim. Osoby ze spektrum mogą korzystać z dedykowanych im terapii, warsztatów, treningów oraz grup wsparcia, które umożliwiają im poznawanie innych osób z diagnozą zaburzeń ze spektrum

Maria Uszyńska